دلیل بزرگ شدن پروستات؛ بررسی علائم و روش درمان

پروستات غده ای به اندازه ی گردو است که بین مثانه و آلت تناسلی قرار گرفته است. مجرای ادرار از وسط پروستات عبور کرده و اجازه می دهد تا ادرار از بدن خارج شود. پروستات، مایعاتی را ترشح می کند که از اسپرم ها محافظت می کند. در حین انزال ، این ترشحات به مایع منی اضافه می شود و تقریباً یک سوم حجم مایع منی را تشکیل می دهد.
بزرگ شدن پروستات، هیپرپلازی خوش خیم پروستات نیز نامیده می‌شود و مخفف انگلیسی آن، BPH است. این بیماری زمانی رخ می‌ دهد که سلول‌ های غده پروستات شروع به تکثیر کنند. این سلول‌ های اضافی باعث تورم غده پروستات می‌ شوند که مجرای ادرار را فشرده و جریان ادرار را باریک می‌کند.
علت سرطان پروستات با بزرگ شدن خوش خیم پروستات تفاوت دارد، بنابراین بزرگ شدن پروستات خطر ابتلا به سرطان را افزایش نمی‌ دهد. با این حال ، می‌تواند علائمی ایجاد کند که کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار ‌دهد.
BPH در مردان بالای 50 سال شایع است و عدم درمان بزرگی پروستات می تواند خروج جریان ادرار از مثانه را مختل و باعث مشکلاتی در مثانه ، مجرای ادراری یا کلیه ها شود. روش های مؤثر متعددی برای درمان بزرگی پروستات وجود دارد که شامل دارو ها ، درمان های کم تهاجمی و در نهایت درمان قطعی بزرگی پروستات با جراحی می باشد. برای انتخاب بهترین درمان ، متخصص ارولوژی می بایست میزان و شدت علائم ادراری ، اندازه پروستات ، وضعیت سلامتی و دیگر بیماری های بیمار را در نظر بگیرد.

علل بزرگی پروستات

پزشکان دقیقاً نمی دانند که چه چیزی باعث این اتفاق می‌شود. برخی بر این باور هستند که ممکن است تغییرات هورمونی طبیعی با افزایش سن مرتبط باشد؛ اما هنوز کاملاً مشخص نیست. در اوایل بلوغ ، اندازه پروستات مردان دو برابر می‌شود. سپس در حدود 25 سالگی، دوباره شروع به رشد می‌ کند. در اکثر مردان، این رشد تا آخر عمر اتفاق می‌ افتد؛ ولی در برخی افراد میزان رشد بیشتر است و باعث بزرگ شدن غیرعادی پروستات می‌شود.

علائم بزرگی پروستات

رایج‌ ترین علائم بزرگ شدن پروستات شامل موارد زیر می‌باشد :

• نیاز مکرر یا فوری به دفع ادرار که به آن تکرر ادرار نیز می‌گویند.
• بیدار شدن در شب برای ادرار کردن ، یکی از علائم بزرگی پروستات است.
• تاخیر در شروع ادرار کردن میتواند از علائم بزرگ شدن پروستات باشد.
• باریک امدن ادرار، یا جریانی که متوقف می‌شود و شروع می‌شود.
• ادرار قطره چکانی در انتهای ادرار از علائم بزرگ شدن پروستات است .
• عدم توانایی در تخلیه کامل مثانه میتواند از علائم بزرگ شدن پروستات مردان باشد .
• علائم بزرگ شدن پروستات که کمتر شایع‌ اند عبارت‌ اند از:
• عفونت مجاری ادراری .
• عدم توانایی در دفع ادرار
• وجود خون در ادرار.

علائم بزرگ شدن پروستات به تدریج بدتر می‌شود؛ اما گاهی اوقات این علائم ثابت مانده یا حتی با گذشت زمان بهبود می‌یابند. اندازه پروستات همیشه میزان وخیم بودن علائم این بیماری را تعیین نمی‌کند. به عنوان مثال برخی از افرادی که در آنها پروستات کمی بزرگ می‌شوند، ممکن است علائم شدیدتری داشته باشند، در مقابل سایر افرادی که پروستات بسیار بزرگتری دارند، ممکن است مشکلات جزئی‌ تری داشته باشند و برخی از افراد مبتلا به بزرگی پروستات هیچ علامتی ندارند.

آیا بزرگ شدن پروستات خطرناک است؟

در حالی که بزرگ شدن پروستات می‌ تواند عوارض جدی داشته باشد، مانند سرطان نیست و به طور کلی با روند پیری مردان مرتبط است. پروستات بزرگ نشانه‌ ی رشد سلولی بیش از اندازه‌ی غده‌ی پروستات است. این مشکل به خودی خود خطرناک نیست و با تجویز دارویی یا روش جراحی، درمان می‌شود. پروستات بزرگ در صورتی که موجب تنگی مجرای ادراری شود، می‌تواند موجب مشکلات کلیوی گردد.

آیا بزرگی پروستات نشانه سرطان است؟

هر بزرگ شدگی پروستات الزاماً یک نشانه قطعی از وجود سرطان نیست ؛ اما بهترین راه برای تشخیص وجود یا عدم وجود سرطان ، مراجعه به متخصص اورولوژیست است.

روشهای تشخیص بزرگی پروستات

جهت تشخیص بزرگی پروستات ، از آزمایش های پروستات و انواع روش های تصویربرداری و حتی نمونه برداری ممکن است استفاده گردد. به طور کلی آزمایش های پروستات که جهت تشخیص بزرگی پروستات و بررسی علت آن کمک کننده می باشند، عبارتند از:

• معاینه انگشتی رکتوم (DRE): معاینه انگشتی رکتوم جهت بررسی بزرگی پروستات و لمس توده درآن کمک کننده می باشد.
• آزمایش ادرار: جهت بررسی عفونت های ادراری و سایر علل ایجاد کننده علائم ادراری استفاده می شود.
• آزمایش خون: جهت بررسی آسیب کلیه استفاده می شود.
• آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA): یکی دیگر از آزمایش های پروستات می باشد که علاوه بر بزرگی پروستات در عفونت پروستات، التهاب آن، سرطان پروستات و غیره نیز دیده می شود.
• آزمایش جریان ادرار: از این آزمایش برای بررسی قدرت و میزان جریان ادرار استفاده می شود. همچنین جهت مانیتور کردن بهبود یا تشدید بزرگی پروستات کاربرد دارد.
• بررسی ادرار باقی مانده در مثانه: یکی دیگر از آزمایش های پروستات، بررسی میزان ادرار باقی مانده در مثانه پس از تخلیه آن می باشد. می توان از سونوگرافی یا تعبیه سوند در مثانه پس از ادرار کردن جهت تخمین حجم ادرار باقی مانده استفاده نمود.
• سونوگرافی از طریق رکتوم: پروب سونوگرافی در رکتوم قرار می گیرد و بزرگی پروستات بررسی می گردد.
• نمونه برداری پروستات (بیوپسی): یکی دیگر از آزمایش های پروستات می باشد که انجام نمونه برداری از طریق سونوگرافی از طریق رکتوم انجام می شود و در رد کردن سرطان پروستات نقش دارد.
• مطالعات یورودینامیک: یکی دیگر از آزمایش های پروستات می باشد که در این آزمایش یک کاتتر از طریق پیشابراه به مثانه وارد شده و آب از طریق آن به مثانه تزریق می گردد، و سپس فشار مثانه و قدرت عضلات آن بررسی می گردد. از این آزمایش فقط در مردانی که شک به اختلالات اعصاب پروستات وجود داشته باشد و یا قبلاً جراحی روی پروستات انجام شده باشد، استفاده می شود.
• سیستوسکوپی: سیستوسکوپ پس از بی حسی موضعی از طریق پیشابراه وارد مثانه شده و امکان رؤیت کامل مثانه و پیشابراه مهیا می گردد.

عوارض بزرگ شدن پروستات

پروستاتی که بزرگ شده باعث تنگ شدن مجرای ادرار (میزراه) شده و می‌تواند عوارضی را ایجاد کند که در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم:

• قطع ناگهانی ادرار (احتباس ادرار): در این شرایط برای تخلیه‌ ی ادرار از مثانه، از یک لوله‌ ی باریک به نام کاتتر استفاده می‌شود. برخی از مردان مبتلا به بزرگی پروستات، برای رفع احتباس ادراری نیاز به عمل جراحی دارند.
• عفونت دستگاه ادراری (UTI): ادرار باقی مانده در مثانه ، منبعی برای رشد میکروب‌ هاست. ناتوانی در تخلیه‌ ی کامل مثانه می‌ تواند خطر عفونت دستگاه ادراری را افزایش دهد. در صورت ایجاد عفونت ادراری، ممکن است لازم باشد بخشی از پروستات با جراحی برداشته شود.
• سنگ مثانه: تخلیه‌ی ناکامل مثانه باعث رسوب مواد موجود در ادرار و تولید سنگ در مثانه می‌شود. سنگ‌ های مثانه می‌توانند باعث عفونت ادراری، تحریک مثانه، خونی شدن ادرار و انسداد جریان ادرار شوند.

آسیب به مثانه: هنگامی که مثانه به طور کامل تخلیه نشود دیوارۀ آن بتدریج در طول زمان کشیده و نازک شود. در نتیجه، دیواره‌ ی عضلانی مثانه دیگر به درستی منقبض نمی‌شود.

• آسیب کلیوی: احتباس ادراری فشار داخل مثانه را افزایش می‌دهد و باعث آسیب مستقیم به کلیه‌ها و انتقال عفونت‌های مثانه به کلیه‌ ها می‌شود.
• انزال رتروگراد (رو به عقب): مایع منی در زمان انزال به جای خروج از آلت تناسلی، به سمت مثانه پس زده می شود.
• بی اختیاری ادرار: یا نشت ادرار و اختلال در نعوظ از دیگر عوارض هیپرپلازی خوش‌خیم پروستات هستند.

روشهای درمان بزرگ شدن پروستات

درمان های متعددی برای درمان بزرگی پروستات اعم از داروها، روش های کمتر تهاجمی و روش های جراحی استفاده می شوند. درمان بزرگی پروستات در افراد مختلف بر حسب سن ، وضعیت سلامت بدنی ، شدت علائم و سایز پروستات متفاوت می باشد.

1- درمان دارویی

تغییر در سبک زندگی: پرهیز از مصرف الکل و کافئین (ادرارآور) و پرهیز از مصرف آنتی هیستامین ها و ضد احتقان ها (احتباس ادراری) اگرچه که نقشی در کاهش سایز پروستات ندارند؛ ولی در کنترل علائم کمک کننده می باشند.

• آلفا بلاکرها: این داروها با ریلکس کردن ( شل کردن ) عضلات گردن مثانه و فیبرهای عضلانی در برقراری جریان ادرار کمک کننده می باشند. از جمله شناخته شده ترین آلفا بلاکرها می توان به تامسولوسین اشاره نمود. انزال رتروگراد یا معکوس و احساس سبکی سر از جمله عوارض این دسته از داروها می باشند.
• مهارکننده های 5 آلفا ردوکتاز: این داروها با مهار هورمون های دخیل در رشد پروستات، منجر به کاهش سایز پروستات می شوند. فیناستراید یکی از معروف ترین داروهای این گروه می باشد. حداقل 6 ماه زمان جهت شروع اثر این داروها برای درمان بزرگی پروستات لازم می باشد.
• مهارکننده های فسفو دی استراز: این داروها با ریلکس کردن عضلات مجاری ادراری تحتانی، در بهبود قدرت جریان ادرار نقش دارند. ازجمله معروف ترین داروهای این دسته می توان به سیلدنافیل اشاره نمود.
• آنتی کولینرژیک: ممکن است در بیمارانی که علائم سیستم ادراری تحتانی دارند؛ ولی احتباس ادراری ندارند، جهت درمان بزرگی پروستات استفاده گردند.

گاهی ممکن است از دو یا چند دارو و به صورت ترکیبی جهت درمان بزرگی پروستات استفاده گردد.

2- درمان جراحی

روش های جراحی مختلفی (کمتر تهاجمی تا بسیار تهاجمی) ممکن است برای درمان بزرگی پروستات مورد استفاده قرار داده شوند. از جمله روش های درمان جراحی بزرگی پروستات، می توان به موارد زیر اشاره نمود:

• تراشیدن پروستات از راه مجرای ادرار (TURP): جراح در این روش با ایجاد بریدگی کوچکی بر روی پروستات در محل نزدیکی مثانه به بهبود برقراری جریان ادرار از طریق پیشابراه کمک می کند. اغلب افراد پس از انجام جراحی و در همان روز ترخیص می شوند.
• برش پروستات از طریق پیشابراه (TUIP): این عمل جراحی شامل ایجاد چند برش کوچک بر روی پروستات جهت متسع کردن پیشابراه در پروستات و گردن مثانه می باشد. اغلب بیماران در همان روز جراحی، قابل ترخیص می باشند.
• جراحی باز پروستات از راه شکم (پروستاتکتومی): در این روش جراح با ایجاد برش در پایین شکم یا پرینه، بخش اعظم پروستات را خارج می کند. اغلب به چند روز بستری در بیمارستان نیاز دارند.
• جراحی لیزر پروستات: در این روش پزشک با لیزر بخشی از پروستات را که منجر به انسداد جریان ادرار شده است، جهت درمان بزرگی پروستات تخریب می کند.
• انوکلئاسیون پروستات با لیزر هولمیوم (HoLEP): در این روش نیز از لیزر برای برش و خارج کردن بافت اضافی پروستات استفاده می شود. اغلب نتایج آن طولانی مدت باقی مانده و امکان ترخیص بیمار در همان روز یا روز بعد وجود دارد.
• تبخیر فتوسلکتیو پروستات با لیزر (PVP): در این روش جراحی از لیزر با نور سبز جهت تبخیر بخشی از پروستات و درمان بزرگی پروستات استفاده می شود.
• جراحی UroLift: در این روش به جای تخریب پروستات که منجر به انقباض حالب می گردد، از تعبیه ایمپلنت دائم در اطراف پیشابراه در پروستات جهت کاهش فشار پروستات به پیشابراه استفاده می شود.

انتخاب نوع عمل جراحی بر اساس سایز پروستات، علائم بیمار و وضعیت سلامتی وی متغیر می باشد. بیش از 90% مواقع پروستات به روش پروستاتکتومی ( عمل باز از شکم ) یا عمل TURP می شود ، و سایر روشها بندرت استفاده می شود .

مواد غذایی مفید برای رفع بزرگی پروستات

غذاهای خاصی که برای پروستات مفید هستند عبارتند از:

• ماهی قزل آلا: ماهی سالمون سرشار از چربی‌های سالم حاوی اسیدهای چرب امگا 3 است که به پیشگیری و کاهش التهاب در بدن کمک می‌کند. سایر ماهی‌های آب سرد مانند ساردین و قزل آلا نیز سرشار از این نوع چربی‌ها هستند.
• گوجه فرنگی: گوجه فرنگی مملو از لیکوپن است. یک آنتی اکسیدان قوی که برای سلول‌های غده پروستات مفید است. پختن گوجه فرنگی مانند سس گوجه فرنگی یا سوپ، به آزاد شدن لیکوپن کمک کرده و آن را به راحتی در دسترس بدن قرار می‌دهد.
• توت‌ ها: توت فرنگی، زغال اخته، تمشک و شاه توت منابع عالی آنتی اکسیدان هستند که به حذف رادیکال‌های آزاد از بدن کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد محصولات جانبی واکنش‌هایی هستند که در بدن رخ می‌دهند و می‌توانند در طول زمان باعث آسیب و ایجاد بیماری شوند.
• بروکلی: کلم بروکلی و سایر سبزیجات چلیپایی، از جمله بوک چوی، گل کلم، کلم بروکسل و کلم حاوی ماده شیمیایی به نام سولفورافان هستند. این ماده سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد و به سلامت پروستات کمک می‌کند.
• آجیل: آجیل سرشار از روی است که یک ماده معدنی کمیاب است. روی در غلظت‌های بالایی در پروستات یافت شده و به تعادل تستوسترون و DHT کمک می‌کند. علاوه بر آجیل، صدف‌ها و حبوبات نیز سرشار از روی هستند.
• مرکبات: پرتقال، لیمو، لیموترش و گریپ فروت همگی سرشار از ویتامین C هستند که به محافظت از غده پروستات کمک می‌کند.

پیاز و سیر: یک مطالعه نشان داد که مردان مبتلا به BPH نسبت به مردان بدون BPH کمتر سیر و پیاز مصرف می‌کنند. تحقیقات بیشتری برای تأیید این نتایج مورد نیاز است؛ اما پیاز و سیر افزودنی‌های سالمی به اکثر رژیم‌ها هستند.
لازم است ذکر شود که دستورات غذایی بالا درمان کننده نیستند ، بلکه فقط مقداری شدت علائم را کم می کند و نباید با بکار گیری این دستورات از مراجعه به پزشک خودداری کنید .

چه زمانی نیاز به جراحی پروستات است؟

مواردی که نشان دهنده این است که بیمار به جراحی پروستات نیاز دارد:

• احتباس حاد ادرار: آن دسته از بیمارانی که یک یا چند دوره ناتوانی در دفع ادرار به دلیل رشد پروستات داشته اند، باید تحت درمان جراحی قرار گیرند تا مشکل برطرف شود.
• عفونت های مکرر دستگاه ادراری: وجود عفونت های ادراری در مردان پیامد برخی شرایط انسدادی است. در صورت تکرار دوره های عفونی، جراحی پروستات اندیکاسیون دارد.
• خونریزی در ادرار: وجود خون در ادرار می تواند از پروستات باشد. گاهی اوقات این خونریزی منجر به کم خونی می شود و لخته می تواند جریان ادرار را مسدود کند. در این موارد، جراحی ضروری است.
• اختلال در عملکرد کلیه: وجود باقیماندۀ ادرار در مثانه پس از دفع ادرار ( تخلیه ناقص مثانه ) می تواند باعث آسیب مزمن کلیه شود. هنگامی که پروستات بسیار بزرگ باشد، می تواند جریان ادراری را که از کلیه ها می آید مسدود کند و باعث نارسایی کلیه شود.