سقط جنین چیست؛ انواع،عوارض و دلایل

سقط جنین از جمله چالش های مربوط به باروری محسوب می شود که به خروج جنین قبل از هفته 20 بارداری (چه به صورت خود به خود و چه عمدی)، قبل از رسیدن جنین به تکامل کافی برای حیات یا با وزن کمتر از 500 گرم، گفته می شود. سقط جنین یکی از موضوعات حساس و پرچالش در حوزه سلامت زنان است که به معنای پایان دادن عمدی یا غیرعمدی به بارداری می‌باشد. انواع سقط جنین می‌تواند به روش‌های دارویی یا جراحی انجام شود که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند . موضوع قوانین سقط جنین، شرایط و محدودیت ‌های قانونی در این زمینه و دلایل اجتماعی و پزشکی منجر به این تصمیم از جنبه های مهم این قضیه است . در نهایت، آگاهی از عوارض احتمالی سقط جنین و دسترسی به مشاوره و حمایت ‌های روانی برای افرادی می خواهند دست به این تصیم بزنند ، از اهمیت بالایی برخوردار است .

سقط جنین چیست؟

سقط جنین فرایند خاتمه دادن به بارداری با مداخلات پزشکی است. پایان دادن به بارداری می‌تواند هم به شکل ناخواسته و هم عمدی انجام شود. روش‌های مختلفی از سقط وجود دارد که بسته به مدت زمانی که از بارداری می‌گذرد قابل انجامند.

انواع سقط جنین

انواع سقط جنین به سه دسته است که شامل دارویی، جراحی و طبیعی می شود .

• سقط جنین دارویی : یکی از شایع‌ترین روش های سقط جنین، سقط دارویی است و همان‌طور که از اسم آن هم پیداست، در این روش با استفاده از دارو به بارداری پایان داده خواهد شد. این روش سقط معمولاً در 10 هفته اول بارداری انجام می‌شود. سقط دارویی جنین به‌منظور تکمیل سقط زودهنگام و خودبه‌خودی، خارج کردن کامل بافت از رحم و تمام کردن بارداری ناخواسته یا به صلاحدید پزشک به دلایل مختلف پزشکی از جمله برای حفظ سلامت مادر، انجام می‌شود. این روش سقط جنین با عمل جراحی یا بی‌هوشی انجام نمی‌شود و در بسیاری از خانم‌ها مانند یک پریود سنگین پشت سر گذاشته می‌شود. پس از مصرف داروهای سقط جنین، یک خونریزی شدیدتر از قاعدگی معمولی اتفاق می‌افتد و به احتمال زیاد همراه با گرفتگی شکم، اسهال یا درد و ناراحتی در معده خواهد بود. توجه داشته باشید که این علائم پس از مصرف دارو طبیعی است. سقط دارویی معمولاً در مطب یا کلینیک انجام می‌شود؛ اما در خانه هم می‌توانید این کار را انجام دهید. البته توصیه می‌شود که داروهای سقط جنین را با نظارت پزشک مصرف کنید، تا از عوارض احتمالی پیشگیری شود. حدود یک هفته پس از سقط جنین با دارو باید به پزشک مراجعه کنید تا از دفع کامل جنین و خاتمه بارداری مطمئن شوید.
• سقط جنین جراحی : در این روش، با استفاده از عمل جراحی، بافت تشکیل شده در رحم، خارج شده و بارداری پایان می‌یابد. سقط جنین با جراحی معمولاً در طول سه ماهه اول بارداری تا هفته 14 صورت می‌گیرد. عمل‌هایی مانند ساکشن یا آسپیراسیون و وکیوم، دیلاتاسیون و تخلیه یا D&E و دیلاتاسیون و کورتاژ یا D&C برای انجام این روش سقط، انجام می‌شود. پزشک با بررسی شرایط جسمانی، سوابق پزشکی و سن بارداری، انجام سقط با بیهوشی کامل یا بی‌حسی موضعی را انتخاب می‌کند. برای انجام بهتر سقط با عمل جراحی، چند ساعت یا یکی دو روز قبل از عمل ، داروهایی برای باز شدن دهانه رحم تجویز خواهد شد. ساکشن، رایج‌ترین روش برای سقط با جراحی است که در آن، یک لوله پلاستیکی نازک وارد واژن شده و بافت تشکیل شده در داخل رحم را با مکش تخلیه می‌کند. این روش تقریباً 15 دقیقه طول می‌کشد.
• برای کسانی که در سه ماهۀ دوم بارداری قرار دارند و بیشتر از 14 هفته از آخرین قاعدگی آنها گذشته، سقط با روش D&E انجام می‌شود. طی این روش، یک ابزار به اسم فورسیس وارد رحم شده و بافت داخل رحم تخلیه خواهد شد. این عمل حدود 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد و معمولاً همان روز، پزشک اجازه مرخص شدن را می‌دهد. به طور کلی، سقط پس از هفته 24 بارداری انجام نمی‌شود،؛ اما در مواردی که ممکن است بارداری باعث آسیب به مادر شده یا احتمال تولد نوزاد با ناتوانی شدید وجود داشته باشد، پس از آن هم پزشک، سقط را تجویز می‌کند.
• درصورتی که بارداری از سه ماهه ی دوم گذشته باشد هم سقط احتمالاً با روش D&C انجام می‌شود. تقریباً همه روش های سقط جنین سرپایی بوده و در مطب یا کلینیک انجام می‌شوند. در بیش از 99 درصد موارد سقط جنین به روش جراحی با موفقیت پشت سر گذاشته می‌شود، اما درصورتی جنین سقط نشود، باید سقط را دوباره انجام دهید.
• سقط جنین طبیعی : عوامل ژنتیکی، عفونت ها، ضعیف بودن دهانه رحم و وجود مشکلات در سلامتی مادر (نظیر فشار خون، تیروئید، دیابت کنترل نشده) می تواند به سقط جنین منجر شود . در اوایل بارداری، سقط جنین بسیار شبیه یک قاعدگی سنگین و انقباض عضله خواهد بود. این نوع ممکن است با لکه بینی قهوه ای شروع شود که به خونریزی شدیدتر تغییر می کند، گاهی اوقات با دفع لخته خون بزرگ همراه است. خونریزی ممکن است تا دو هفته طول بکشد؛ اما نباید در کل مدت آن زیاد باشد. گرفتگی و انقباض رحمی در یک سقط طبیعی ممکن است از خفیف تا بسیار شدید باشد. پزشک می تواند داروهای مسکن را برای کمک به کنترل انقباض های دردناک توصیه کند . اکثر زنان، 80 تا 90 درصد، بدون تجربه عوارض در طی دو تا شش هفته سقط می کنند. سقط جنین طبیعی معمولاً هزینه کمتری داشته و خطرات کمتری را نیز برای سلامتی زنان به دنبال دارد.

قوانین و مقررات سقط جنین در کشور

قوانین سقط جنین در ایران
اساس ماده 56 قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت سقط جنین ممنوع بوده و از جرائم دارای جنبه عمومی است و مطابق مواد (716) تا (720) قانون مجازات اسلامی و مواد این قانون، مستوجب مجازات دیه، حبس و ابطال پروانه پزشکی است. مادر صرفاً در مواردی که احتمال بدهد شرایط زیر محقق می شود، می تواند درخواست سقط جنین را به مراکز پزشکی قانونی تقدیم کند. کلیه مراکز پزشکی قانونی در مراکز استان ها مکلفند درخواست های واصله را سریع به کمیسیون سقط قانونی ارجاع کنند.
در موارد زیر عمل سقط جنین قانونی است:

• در صورتی که نجات جان مادر اهمیت داشته باشد مشروط بر اینکه ادامه حیات جنین باعث خطر برای مادر شود.
• این امر به تشخیص سه پزشک رسیده باشد.
• پیش از چهار ماهگی باشد.(دمیده شدن روح)
• مادر رضایت داده باشد.(رضایت مادر شرط است زیرابرای حفظ جان اوعمل سقط جنین انجام میشود)
• در حقوق جزا حفظ حیات مادر اهمیت دارد

محدودیت‌ ها و حقوق زنان در مورد سقط جنین

عواملی چون حقوق زنان، حق حیات جنین، سیاست‌های تولید مثل و همچنین مسئولیت‌پذیری دولت‌ها، باعث می‌شود که مسئله سقط جنین به یک موضوع پیچیده تبدیل شود. در نظام حقوقی ایران که مبتنی بر فقه امامیه است، سقط جنین حرام و جرم انگاری شده و دارای ضمانت اجرایی است با این حال در برخی موارد استثنائی، اجازه سقط جنین داده شده است.

دلایل و انگیزه‌های سقط جنین

رایج‌ ترین دلایل برای تصمیم به سقط جنین به شرح زیر است:

• سقط جنین در شرایط پزشکی بحرانی
• بیشتر سقط‌ های زود هنگام به خاطر ناهنجاری‌های جنین مثل ناهنجاری‌های کروموزومی اتفاق می‌افتد. سقط ناخواسته ممکن است به علت‌های دیگری مثل بیماری‌ها نیز اتفاق بیفتد. سقط‌هایی که دیرتر اتفاق می‌افتد، ممکن است به دلیل عفونت‌ها، بیماری‌هایی مانند دیابت یا اختلالات غده تیروئید، واکنش سیستم ایمنی بدن مادر، رشد نامناسب جفت، ضعیف بودن یا نارسایی دهانه ی رحم باشد.
• اگرچه برخی از آسیب‌ های فیزیکی به مادر نیز ممکن است باعث سقط جنین شود. همچنین در بارداری‌های بالای 35 سال و در مواردی که مادر سابقه ی حداقل سه سقط را داشته است، باز هم احتمال سقط جنین وجود دارد، بنابراین در این شرایط مادر به مراقبت‌های ویژه‌ای نیاز دارد. در این شرایط پزشک پس از بررسی آزمایشات، مجوز بارداری مجدد را صادر خواهد کرد.

بررسی روانشناختی و اجتماعی سقط جنین

روابط نامشروع، اختلافات خانوادگی، شرایط روانی مادر، موقعیت شغلی مادران، بارداری ناخواسته، اعتیاد، میزان پایین تحصیلات و نابسمانی وضعیت اقتصادی کشور همگی در انجام این کار تأثیرگذار هستند.

چگونه برای سقط جنین آماده شویم؟

قبل از سقط جنین، باید توسط پزشک ویزیت شوید.در طول این ویزیت، شما ممکن است:
درباره دلایل خود برای سقط جنین و اینکه آیا از تصمیم خود مطمئن هستید صحبت کنید.
ممکن است صحبت با یک مشاور آموزش دیده به شما پیشنهاد شود.
در مورد روش‌های سقط جنین، از جمله خطرات و عوارض مرتبط با پزشک صحبت کنید.
یک سونوگرافی برای بررسی هفته بارداری شما پیشنهاد می شود.
یک آزمایش عفونت های مقاربتی (STD) به شما پیشنهاد شود.
بسته به شرایط پزشکی که دارید یا مرحله بارداری که در آن هستید، باید آزمایش‌های دیگری مانند آزمایش خون انجام دهید.

خطرات و عوارض احتمالی سقط جنین

خطرات کوتاه‌ مدت و بلندمدت سقط جنین
عفونت باکتریایی
عفونت باکتریایی یک عارضه شایع ناشی از سقط‌جنین است. هر چند احتمال این عفونت در کورتاژ آسپیراسیون با وکیوم کمتر از یک درصد است؛ اما در روش‌های دیگر بالاتر است. باکتری‌های واژن می‌توانند وارد دهانه رحم شوند که در حال حاضر بازتر هم شده و از آنجا به سمت رحم و لوله‌های فالوپ راه پیدا می‌کنند.
سقط‌ جنین ناقص
بافت جنین یا دیگر فرآورده‌های بارداری ممکن است به طور کامل از رحم پاک‌سازی نشود. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، خونریزی سنگین و عفونت می‌تواند نتیجه‌اش باشد. سقط‌جنین ناقص اغلب نیازمند تکرار رویکرد است، مثلاً اتساع و کورتاژ (D&C).
آسیب دهانه رحم
طی عمل سقط‌جنین، ممکن است دهانه رحم آسیب ببیند. این آسیب ممکن است یک برش سطحی یا یک پارگی عمیق‌تر در بافت باشد. ریسک آسیب دهانه رحم با تکنیک‌های اتساع تدریجی کمتر می‌شود. سقط‌جنین‌های مکرر می‌تواند باعث عوارضی در بارداری‌های بعدی شود، مثلاً ضعف رحم که اغلب منجر به زایمان زودرس خواهد شد.
سوراخ‌ شدن رحم
ابزار پزشکی که برای سقط‌جنین به کار می‌رود می‌تواند باعث سوراخ‌شدن دیواره رحم بشود. بسته به محل آسیب و عمق سوراخ، ممکن است خونریزی یا آسیب به اندام‌های اطراف نیز اتفاق بیفتد. سوراخ ایجاد شده می‌تواند راه ورود برای عفونت هم بشود. یک ارزیابی از جهت احتمال آسیب باید انجام شود. احتمال سوراخ‌شدن رحم بستگی به مرحله بارداری و تجربه و مهارت پزشک دارد.
خونریزی زیاد
بعد از تمام سقط‌جنین‌ها خونریزی وجود دارد؛ اما خونریزی سنگین معمول نیست. بعد از سقط‌جنین، بیمار باید از جهت هرگونه علامتی از خونریزی بررسی شود. خونریزی سنگین ممکن است با تکرار ساکشن یا دارو مداوا شود. در مواردی نیاز به عمل جراحی یا تزریق خون وجود دارد.
لخته‌ های خون باقیمانده در رحم
خونریزی در رحم می‌تواند لخته خون تشکیل دهد. در نتیجه انقباضات رحمی شدیدی به وجود می‌آید. لخته‌ها معمولاً با تکرار کورتاژ آسپیراسیون یا دارو برطرف می‌شوند.
واکنش آلرژیک و عوارض مرتبط با بیهوشی
هر عمل جراحی که نیاز به بیهوشی یا دارو دارد با ریسک‌هایی ناشی از واکنش بدن نسبت به دارو همراه می‌باشد. واکنش‌ها نسبت به دارو می‌تواند واکنش‌های آلرژیک باشند و باعث بثورات پوستی، تنگی نفس، تهوع، استفراغ یا تورم شوند. این واکنش‌ها ممکن است نسبت به داروها یا بیهوشی عمومی و یا بی‌حسی موضعی رخ دهند. اگر بیمار نسبت به نووکائین حساسیت دارد حتماً باید پزشک در جریان باشد؛ زیرا لیدوکائین، متداول‌ترین داروی بی‌حسی است. بی‌حسی موضعی یا بیهوشی لوکال خیلی کم‌عارضه‌تر از بیهوشی عمومی است. بیهوشی عمومی تقریباً هیچ‌وقت برای سقط‌جنین در سه‌ ماهه اول بارداری به کار نمی‌ رود و اغلب در سقط‌ جنین در سه‌ ماهه دوم بارداری کاربرد دارد.
آمبولی ریه
لخته‌های خون ممکن است در جریان خون تشکیل شوند. اگر این لخته‌ها از جای خود کنده شده و حرکت کنند به آن آمبولی می‌گویند. آمبولی می‌تواند راه ریه را مسدود کرده و باعث عوارض خطرناک و مرگ شود.
مرگ
در موارد شدید، عوارض ناشی از سقط‌ جنین ممکن است منجر به مرگ شود. البته ریسک مرگ ناشی از سقط‌جنین در کمتر از هشت هفته بارداری پایین است؛ اما هر چه عمر بارداری بیشتر باشد این ریسک نیز بیشتر می‌شود.
سرطان سینه
مطالعات نشان می‌دهند سقط‌جنین می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان سینه را افزایش دهد.
بیماری التهابی لگن و بیماری‌های مقاربتی
وجود کلامیدیا در کانال سرویکس در زمان سقط‌جنین می‌تواند ریسک بیماری‌های التهابی لگن را افزایش دهد. بیماری‌های التهابی لگن می‌توانند منجر به پیامدهای جدی مانند ناباروری، بارداری خارج از رحم، آبسه و درد مزمن لگن بشوند.
اختلالات جنسی
بعضی از خانم‌هایی که سقط‌جنین را تجربه می‌کنند ممکن است به اختلالات جنسی مانند افزایش خشکی واژن، کاهش میل جنسی، ازدست‌دادن توانایی رسیدن به ارگاسم و دخول دردناک چار شوند.
ناباروری
به دلیل عوارض احتمالی سقط‌ جنین مثل عفونت یا آسیب رحم، ممکن است فرد در آینده با مشکل ناباروری مواجه شود.

مشکلات بهداشتی احتمالی پس از سقط جنین

عفونت و بوی بد ترشحات واژن یکی از مهم‌ترین عوارض بهداشتی است که بعد از این امر به وجود می‌آید. در مراقبت های بعد از سقط جنین توصیه شده است که برای مدتی نزدیکی صورت نگرفته و از تامپون‌ها استفاده نشود.

اقداماتی برای کاهش خطرات و عوارض سقط جنین

• مصرف مسکن
• تغذیه مناسب
• رعایت بهداشت فردی
• زنانی که سقط جنین داشته‌اند، باید به مدت 48 ساعت استراحت کافی داشته باشند.
• به مدت دو هفته از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنند.
• برای سلامتی بیشتر توصیه می‌شود به مدت 6 هفته از تامپون استفاده نشود.
• است به مدت یک ماه از بارداری مجدد خودداری شود.
• مایعات زیادی در این دوران مصرف شود.
• زنانی که سقط جنین داشته‌اند باید از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند.
• بهتر است به مدت دو هفته ورزش نکنند.
• می‌توانید از کمپرس گرم و سرد برای کاهش درد خود استفاده کنید.
• دمای بدن خود را کنترل کنید و اگر دمای بدنتان بالا بود به پزشک مراجعه کنید.

چگونه از بارداری ناخواسته پیشگیری کنیم؟

از روش های اصولی پیشگیری از بارداری ناخواسته می توان به موارد زیر اشاره کرد:
برنامه ریزی بر اساس چرخه فیزیولوژیکی بارداری: می توان با در نظر گرفتن چرخه قاعدگی و اجتناب از برقراری رابطه جنسی در هنگام مرحله باروری این چرخه، از بارداری ناخواسته پیشگیری کرد.
کاندوم: کاندوم علاوه بر پیشگیری از بارداری ناخواسته، از انسان در برابر بیماری های مقاربتی نیز محافظت می‌کند. کاندوم دارای انواع مردانه و زنانه بوده و فاقد هورمون است؛ همچنین حمل و استفاده از آن راحت می باشد.
قرص ضد بارداری خوراکی: مصرف قرص های ضد بارداری یکی از روش های متداول برای پیشگیری از بارداری ناخواسته می باشد. این قرص های کوچک باید یک بار در روز توسط زنان مصرف شوند. قرص های ضد بارداری انواع مختلفی دارند و انتخاب نوع مناسب قرص مهم است.
دستگاه داخل رحمی (IUD): آی یو دی یک دستگاه کوچک به شکل حرف T می باشد که از متریال پلاستیک و مس ساخته شده و حاوی هورمون پروژسترون است. این دستگاه داخل رحم زنان قرار می گیرد و یک روش طولانی مدت برای پیشگیری از بارداری ناخواسته به شمار می رود.
ایمپلنت پیشگیری از بارداری: این نوع ایمپلنت یک میله کوچک و انعطاف پذیر است که در زیر پوست بازوی زن قرار می گیرد و با آزاد کردن نوعی هورمون پروژسترون از رها شدن تخمک و ضخیم شدن موکوس دهانه رحم جلوگیری کرده و به این طریق مانع از بارداری می شود.
تزریق ضد بارداری: در این تزریق ها یک نسخه مصنوعی از هورمون پروژسترون را به صورت عضلانی به خانم ها تزریق می کنند. در طول 12 هفته پس از تزریق، هورمون به آهستگی در جریان خون آزاد شده و از بارداری ممانعت می کند.
قرص های ضد بارداری اضطراری: در مواردی که به هر دلیلی از سایر موارد پیشگیری استفاده نشده و اسپرم وارد بدن زنان شده است، می توان از قرص های ضد بارداری اضطراری استفاده کرد.
حلقه های ضد بارداری: در این روش یک حلقه پلاستیکی که دارای خاصیت انعطاف پذیری است، در واژن زنان قرار می گیرد. این حلقه کوچک هورمون ‌هایی را برای پیشگیری از بارداری ناخواسته، در بدن آزاد می ‌کند.
دیافراگم: این وسیله به شکل گنبدی است و از جنس سیلیکون ساخته شده است و با قرار گرفتن در داخل واژن، از ورود اسپرم به رحم جلوگیری می کند.
عقیم سازی: در عقیم سازی، از طریق جراحی توانایی تولید مثل فرد را از بین می برند. این روش یک روش دائمی برای پیشگیری از بارداری ناخواسته به شمار می رود.

سوالات متداول در مورد سقط جنین

1- آیا سقط جنین خطرناک است؟

هر عمل جراحی شامل برخی از خطرات است. خطر بسیار کمی از عفونت یا خونریزی وجود دارد که نیاز به درمان دارد. در صورتی که سقط در مراکز قانونی و با رعایت اصول بهداشتی و توسط فرد متخصص انجام شود امن است.

2- آیا سقط جنین دردناک است؟

در دو هفته اول، گرفتگی های عضلانی مشابه دردهای روز اول قاعدگی طبیعی است. میزان درد در هر شخص متفاوت است. این گرفتگی ها ممکن است خیلی دردناک باشند و با گذشت زمان بدتر شوند و یا در مدت زمان کمی پس از سقط به سرعت رفع شوند.

3- آیا بعد از سقط می توانم دوباره باردار و دارای فرزند شوم؟

خوشبختانه اکثر زنانی که به بارداری خود چه توسط جراحی و چه از طریق صرف دارو خاتمه داده اند بدون هیچ مشکلی دوباره باردار شده اند. البته درست مانند هر عمل جراحی دیگری عوارضی نیز وجود دارد که ممکن است بر بارداری تأثیرگذار باشند مانند ابتلا به عفونت و یا ایجاد جراحت فیزیکی در رحم.

4- تا چه مدت پس از بارداری سقط جنین قابل انجام شدن است؟

طبق قانون مصوب مجلس شورای اسلامی تا پیش از ولوج روح (چهارماه)

5- کسی که سقط جنین انجام داده است چه میزان خونریزی خواهد داشت و چقدر طول خواهد کشید؟

معمولاً خونریزی سنگین تر از یک عادت ماهیانه طبیعی است. اغلب لخته های خون وجود دیده می شود. همانند عادت ماهیانه ابتدا خونریزی به شدت شروع می شود و پس از آن کمتر و کمتر می شود. مدت زمان خونریزی برای هر شخص متفاوت است؛ اما طولانی تر از یک دوره عادت ماهیانه خواهد بود. هنگامی که خونریزی شروع می شود، ممکن است به اندازه یک هفته کوتاه باشد؛ اما می تواند خیلی بیشتر (از 5 تا 20 روز) طول بکشد.

6- دوران نقاهت پس از سقط جنین چقدر است؟

مادر نباید تا چند روز کار سخت یا سنگین انجام دهد و تا زمانی که خونریزی او تمام نشده (حدوداً یک هفته)، نباید رابطه جنسی برقرار کند.

7- مدت زمان بازیابی پس از سقط جنین چقدر است؟

ممکن است بهبودی شما بعد از سقط جنین چند هفته تا یک ماه یا بیشتر طول بکشد. زمان بهبودی شخصی است و به نوع سقط جنینی که شما تجربه می کنید و این که آیا به مداخله پزشکی مانند یک اتساع و کورتاژ (D&C) برای کمک به سقط جنین نیاز دارید یا خیر بستگی دارد.

نتیجه گیری

سقط جنین یکی از شایع‌ ترین اتفاقاتی است که می‌تواند برای برخی از بانوان باردار رخ دهد و بارداری این افراد ختم به سقط جنین شود. بررسی علل و عوامل مؤثر در سقط جنین، اهمیت زیادی در برقراری سلامت مادر و جنین دارد. عوامل متعددی می‌توانند به‌عنوان علل سقط جنین مطرح شوند که از جمله آنها می‌توان به موارد ژنتیکی، عوامل محیطی، مشکلات هورمونی، مشکلات رحمی، عفونت‌ها، و مشکلات خونی اشاره کرد. انواع سقط جنین می‌توانند به نسبت شرایط موجود، با روش‌های گوناگونی انجام شوند. قوانین سقط جنین، شرایط و محدودیت ‌های قانونی در این زمینه و دلایل اجتماعی و پزشکی مهم است. در نتیجه، سقط جنین تصمیمی پیچیده و حساس است که می‌تواند تحت تأثیر عوامل پزشکی، اجتماعی و حقوقی باشد. آگاهی از روش‌ ها و عوارض مرتبط با سقط جنین و دسترسی به حمایت‌های روانی و مشاوره مناسب، می ‌تواند به زنان کمک کند تا تصمیم‌ های آگاهانه ‌تری در این زمینه بگیرند.

• علل سقط جنین و راههای پیشگیری از آن تاریخ انتشار : 1403-04-11تاریخ بروز رسانی : 1403-04-18