اسپرم صفر (آزواسپرمی) در مردان و راه درمان

تعداد اسپرم و کیفیت اسپرم موجود در مایع منی از مهم‌ ترین بخش‌ های مؤثر در بارداری به شمار می‌رود به طوری که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی، برای باردار کردن یک زن در حدود 30 تا 35 میلیون اسپرم نیاز است؛ اما گاهی این تعداد اسپرم به پایین ترین حد ممکن می‌رسد و عارضه‌ ای به نام آزواسپرمی (عدم وجود اسپرم در مایع منی) رخ می‌دهد. اسپرم صفر یا اصطلاحاً آزواسپرمی (azoospermia) به شرایطی اطلاق می شود که مقدار اسپرم در آزمایش اسپرم یا نطفه، صفر نشان داده شود. در مردان نابارور، علل بروز آزواسپرمی به دو دسته انسدادی و غیر انسدادی تقسیم می شود. درمان آزواسپرمی بستگی به علت آن دارد. برای هر بیمار، بهترین راه درمان با توجه به شرایط فرد است که براساس عوامل زیادی مانند سن شریک زندگی، عملکرد تولید مثل، یافته های معاینه فیزیکی، نتایج آزمایش خون و وضعیت مالی تعیین می گردد. همچنین بسته به علل دیگر، درمان های زیادی ممکن است در دسترس باشند. در ادامه به بررسی روش های موثر در تشخیص و درمان صفر بودن اسپرم یا آزواسپرمی پرداخته می شود.

اسپرم صفر یا آزواسپرمی چیست؟

آزواسپرمی یا اسپرم صفر به وضعیتی در مردان اطلاق می گردد که در آن مایع منی مرد فاقد اسپرم می باشد و تعداد اسپرم های مرد صفر است. آزواسپرمی یکی از علل اصلی ناباروری مردان می باشد ، که در حدود 1 درصد از همه‌ مردان ودر 15 درصد از مردان نابارور اتفاق می‌افتد. این مشکل هیچ علامتی ندارد که شما متوجه وجود آن شوید؛ اما اگر مدت‌ها است که در حال اقدام به بارداری هستید و بارداری رخ نداده‌ است، 15 درصد احتمال دارد که آزواسپرمی علت آن باشد.

علل اسپرم صفر

از علل انسدادی ایجاد آزواسپرمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ضربه یا آسیب به این مناطق
• عفونت‌ها
• التهاب
• جراحی‌ های قبلی در ناحیه لگن
• ایجاد کیست
• وازکتومی
• فیبروز کیستیک

از علل غیرانسدادی آزواسپرمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• علل ژنتیکی مانند: سندروم کلاین‌فلتر، کالمن و حذف کروموزوم Y
• عدم تعادل هورمونی و اختلالات غدد درونریز، از جمله هیپوگنادیسم هیپوگنادوتروپیک، هایپرپرولاکتینمی و مقاومت به آندروژن‌ها
• مشکلات انزالی مانند: انزال رتروگرید در اثر مصرف داروهایی مانند: تامسولوسین
• واریکوسل
• بیماری‌های کبدی و کلیوی
• بیماری‌های بیضه مانند: اورکیت ناشی از اوریون، تومور بیضه، پیچش بیضه ، بیضه‌ نزول نکرده و عدم تشکیل بیضه‌ ها
• دیابت
• برخی از علل ایجاد کننده آزواسپرمی قابل درمان هستند و در نتیجه درمان آنها توانایی باروری فرد حفظ می‌ شود.

علائم آزواسپرمی

احتمالاً تا زمانی که تلاش‌هایتان برای باردار شدن یا لقاح با شکست مواجه نشود، متوجه آزواسپرمی نخواهید شد. البته وجود برخی علائم از جمله کاهش میل جنسی، اختلال در نعوظ، تورم، توده یا ناراحتی در اطراف بیضه ها و کمبود مو در صورت یا بدن مردان می تواند از نشانه های عدم اسپرم در مایع منی مرد دانست. با این حال توجه داشته باشید که برخی از این علائم می تواند ناشی از اختلالات هورمونی یا شرایط ژنتیکی باشد، لذا برای تشخیص این بیماری به متخصص اورولوژی مراجعه کنید.

انواع آزواسپرمی یا صفر بودن اسپرم

آزواسپرمی دو نوع اصلی دارد:

• آزواسپرمی انسدادی: این نوع آزواسپرمی بر اثر یک انسداد یا قطع اتصالی در اپیدیدیم ، یا واز دفران ( مجرای منی بَر ) یا در جای دیگری از مجرای تولید مثل رخ می دهد .
• آزواسپرمی غیرانسدادی: در این نوع ، فرد به علت نقص در ساختار یا عملکرد بیضه ها یا به دلایل دیگر دارای اسپرم ضعیف یا فاقد اسپرم است.

تشخیص اسپرم صفر

در ابتدا پزشک با تکرار آزمایش اسپرم، از ابتلای فرد به اسپرم صفر اطمینان پیدا می کند. این آزمایش به سادگی در آزمایشگاه قابل انجام است. از آنجایی که مدت زمان زنده بودن و فعالیت اسپرم ها در خارج از دمای بدن زیاد نیست، اسپرم جمع آوری شده باید در مدت حداکثر 30 دقیقه به آزمایشگاه رسانده شود وسعی شود در راه منزل به آزمایشگاه ظرف منی را در دمای نزدیک به 37 درجه نگهداری کرد . در مرحله بعدی باید نوع آزواسپرمی مشخص شود. به طور کلی برای تشخیص موارد فوق از روش های زیر استفاده می شود:

• بررسی شرح حال بیمار (شغل بیمار، داروهای مصرفی، اعتیاد)
• ویزیت بیمار و معاینات فیزیکی
• بررسی آزمایش های اسپرموگرام
• بررسی های رادیولوژیک
• نمونه برداری از بیضه ها (بیوپسی)
• سنجش سطح هورمون هایی همچون تستوسترون و بررسی صفات ثانویه
• سابقه انجام شیمی درمانی
• دریافت اطلاعات در خصوص سوابق بیماری خانوادگی مثل نقص مادرزادی و عقب ماندگی
• سونوگرافی اسکروتال یا ترانس رکتال برای بررسی بیضه و پروستات ومجاری منی بَر
• آزمایش ادرار پس از انزال

آیا با اسپرم صفر میتوان باردار شد؟

باید گفت براساس علل و نوع آزواسپرمی ، در بعضی از موارد می‌توان با وجود ابتلا به اسپرم صفر نیز درمان مناسبی را در پیش گرفت و شانس فرزندآوری را به‌ دست آورد. در مواردی مانند رشد ناکافی بیضه‌ها، هورمون‌ درمانی گاهی موفقیت‌آمیز خواهد بود. در افراد دارای واریس بیضه یا واریکوسل واضح ، عمل جراحی می‌تواند شانس باروری را بین 5 تا 10 درصد افزایش دهد. لازم به ذکر است که جهت درمان واریکوسل می‌توان از آمبولیزاسیون زیرپوستی کمک گرفت. همچنین درصورت هرگونه آزوسپرمی انسدادی ، عمل جراحی تا حدودی قدرت باروری را بازمی‌گرداند و یا می‌توان از تکنیک‌هایی مانند IUI و IVF جهت درمان ناباروری استفاده کرد.

درمان آزواسپرمی انسدادی

در مردانی که مبتلا به آزواسپرمی انسدادی هستند برای درمان از روشهای زیر، بسته به شرایط بیمار می توان استفاده کرد:
پیوند لوله منی بر (واز) به اپیدیدیم با میکروسکوپ : این عمل جراحی با میکروسکوپ انجام می شود و حدود سه ساعت طول می کشد. چون قطر لوله منی بر و اپیدیدیم فوق العاده باریک است، میزان موفقیت این عمل بسیار کم است. در حدود 10 درصد موارد اسپرم در مایع منی ظاهر می شود ؛ ولی چون کیفیت اسپرم پایین است، میزان حاملگی فقط 10 درصد است.
اسپرم برای رسیدن به مایع منی به ترتیب از راههای زیر عبور می کند: اپیدیدیم، لوله منی بر و مجرای انزالی. گاهی انسداد در مجرای انزالی است. درمان این بیماران نسبتاً راحت است می توان از طریق مجرای ادرار با یک برش ساده مجرای انزالی را بسمت مجرای ادرار باز کرد.
در مردانی که مبتلا به فقدان مادرزادی دو طرفه لوله منی بر هستند، از یک روشی به نام PESA استفاده می شود. این کلمه مخفف Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration می باشد که در آن از طریق پوست بیضه، اسپرم از اپیدیدیم با سرنگ به دست آمده و لقاح در آزمایشگاه انجام می شود.
روش دیگر استفاده از MESA است. این کلمه مخفف Microepididymal Sperm Aspiration است. در آن کیسه بیضه با جراحی باز می شود و قسمتی از اپیدیدیم که مسدود شده است با میکروسکوپ مشخص می شود (چون پشت انسداد اتساع وجود دارد) و از محل متسع شده با سرنگ اسپرم کشیده و زیر میکروسکوپ وجود اسپرم تأیید می شود و از آن جهت لقاح در آزمایشگاه استفاده می شود.
گاهی در بیمارانی که دارای آزواسپرمی انسدادی هستند نمی توان از اپیدیدیم اسپرم به دست آورد، در این بیماران از روش TESA استفاده می شود. این کلمه مخفف Testicular Sperm Aspiration می باشد که در آن از راه پوست با سوزنهای به خصوص از بیضه اسپرم کشیده می شود.

درمان آزواسپرمی غیر انسدادی

درمان آزواسپرمی غیر انسدادی، دشوارتر از نوع انسدادی آن است. در برخی موارد که مشکلات هورمونی علت اصلی بروز آزواسپرمی است، دارودرمانی و هورمون درمانی می تواند به تولید اسپرم کمک کرد. اندازه بیضه و اندازه گیری میزان هورمون FSH خون به ما کمک می کند که به سرعت تشخیص احتمالی را بدهیم. اگر اندازه بیضه ها کوچک و میزان هورمون FSH بالا باشد، به احتمال زیاد فرد دچار آزواسپرمی غیر انسدادی است و شانس بچه دار شدن تقریباً صفر است. گاهی بعضی از مردان بطور مادرزادی دچار فقدان لوله های منی بر هستند. در این مردان حجم منی فوق العاده کم و حدود نیم میلی لیتر می باشد. در این مردان بیوپسی بیضه نشان می دهد که بیضه ها اسپرم تولید نمی کنند. اینگونه مردان قاعدتاً نابارور مطلق هستند؛ ولی در سالهای اخیر پیشرفتهایی در این زمینه ایجاد شده است. آزواسپرمی غیر انسدادی دارای علل بسیار زیادی است، در بعضی از موارد می توان تولید اسپرم توسط اینگونه بیضه ها را با دارو تحریک کرد این موارد شامل :
مردانی که اندازه بیضه ها طبیعی و میزان هورمون FSH خون بالا نیست ممکن است بتوان با دارو تولید اسپرم را تحریک نمود.
یکی از موارد از بین رفتن عملکرد بیضه ، عدم عمل جراحی به موقع بیضه نزول نکرده است. اگر این بیماری دو طرفه باشد، مرد دچار ناباروری خواهد شد. بعضی از این نوع بیضه ها راکه بموقع جراحی شده اند ( قبل از دوسالگی بیضه از شکم به جایگاه نرمال بیضه پائین آورده شده ) نیز می توان با تجویز دارو وادار به تولید اسپرم کرد.
گاهی در مردانی که دارای آزواسپرمی غیر انسدادی هستند، در نمونه برداری از بیضه ها تعدادی اسپرم مشاهده می شود، علت آزواسپرم بودن این مردان این است که اسپرم در حین انتقال از بین می رود. از اسپرمی که از طریق نمونه برداری به دست می آید می توان برای لقاح در آزمایشگاه استفاده کرد.
اگرچه درمان در اسپرم صفر انسدادی دشوار یا غیر قابل درمان است؛ اما شانس داشتن فرزند به روش IVF در افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد.

• انواع روشهای درمان آزواسپرمی انسدادی در مردان تاریخ انتشار : 1402-12-07تاریخ بروز رسانی : 1402-12-13
• آنالیز مایع منی با آزمایش اسپرم تاریخ انتشار : 1398-11-15تاریخ بروز رسانی : 1402-11-29
• آزوسپرمی چیست؟ تاریخ انتشار : 1399-03-21تاریخ بروز رسانی : 1402-12-01
• انواع روشهای درمان آزواسپرمی غیر انسدادی تاریخ انتشار : 1402-12-11تاریخ بروز رسانی : 1403-08-16

سلام به آقای دکتروپرسنل محترمشون : اسپرم من صفر بود . ما برابچه دوم اقدام کردیم و با دومین تزریق که شما برای همسرم انجام دادید باردار شد .خیلی ممنون از شما و اهداکنندۀ اسپرم بابت زحماتتان . امیدوارم بقیه هم مثل ما زود نتیجه بگیرند .

باسلام و درود خدمت آقای دکتر ایزدی و همسر محترمشان : من با بار دوم تزریق باردارشدم . بار اول آزمایش حاملگی دادم باورم نشد ، مجدد48 ساعت بعدش دوباره آزمایش دادم دوبرابر شده بود ، تشکر میکنم از آقای دکتر ایزدی که به لطف خدا ، شادی را به قلب و خانه ام آورد .